Albertus Antoni Hinsz

Albertus Antoni Hinsz (Hamburch, 1704 - 1785) wie in wichtich fuortsetter fan de Noard-Dútske oargelboutradysje. De Noard-Dútske oargelboutradysje yn Nederlân belibbe in hichtpunt troch de komst fan de Dútske oargerbouwer Arp Schnitger. Hinsz wie learling fan Frans Caspar Schnitger sr., soan fan Arp Schnitger, en/of Joachim Richborn.

Libben en wurk

Hy waard berne yn Dútslân, mar sette him yn 1728 nei wenjen yn Grins en troude yn 1732 mei de widdo fan F.C. Schnitger. Twa letter ferneamd wurden Fryske oargelbouwers binne as feint by Hinsz begûn: Lambertus van Dam en Albertus van Gruisen. Ek Frans Casper Snitger jr., Heinrich Hermann Freytag en Matthijs Hansen Hardorff hawwe in wichtige rol spile yn Hinz syn oargelmakkerij en sette it bedriuw fuort nei syn dea.^[1]

It wurk van Hinsz hat wat klank oanbelanget opfallende skaaimerken. Dit komt fral omdat er syn folstimmen faak op tertsen basearre hat. Tertsmiksturen meitsje de klank 'sulvereftich' en dêrom kin in Hinsz-oargel sûnder mis herkend wurde. De opbou fan syn ynstruminten is ek karakteristyk. De frontyndielingen binne tige karakteristyk en yn earste line grûnfêste op it ynstrumint fan syn grutte foargonger Schnitger yn de Grutte of Sint-Michaelstsjerke fan Swol.

Hinsz boude ûnder oaren oargels yn Zandeweer (1731), Liens (1733), Midwolda (1772) en Uthuzermieden (1785). Under de bou fan de lêste stoar Hinsz. Syn grêf is yn de Luterske Tsjerke te Grins, dêr't ek in tinkstien pleatst is. Fierders binne der oargels fan him yn Haren, Damwâld, Roan, Tsjom, Wassenaar. Grutte ynstruminten fan him stean yn Harns (1776) en Boalsert (1781). Ek as restaurateur en ombouwer fan ynstruminten hat Hinsz tige warber west. Sa hat er it Rêchwurk fan it oargel yn de Martinitsjerke yn Grins (1730) en fan it oargel yn de Herfoarme tsjerke fan Peize (1758) boud. It sierwurk fan syn oargels waard ûnder oaren dien troch de byldsniër Casper Struiwig.

Faaks is it grutte oargel yn de Bovenkerk te Kampen (1744) syn meast yndrukmeitsjende wurk. Dit oargel is wat piipwurk oangiet fral in fúzjeoargel. In protte pipen binne âlder as Hinsz. Der sit piipwurk yn fan in oar bekend oargelbouwerslaach út de 17e iuw, de famylje Slegel, mar ek fan in grut tal oargelbouwers fan foar en nei Hinsz.

Tsjerken mei in Hinsz-oargel

jier	plak	tsjerke	manualen	registers	opmerkingen
1730/40	Grins	Martinitsjerke	III/P	47	Utwreiding fan it oargel fan Arp en Frans Caspar Schnitger; no (III/P/52) noch 2-3 registers fan Hinsz bewarre
1731	Zandeweer	Herfoarme Tsjerke	II/p	16	Earste nijbou fan Hinsz; yn 19e en 20e iuw wizigings yn de disposysje
1733–34	Liens	Petrustsjerke	II/P	27	Nijbou fanwege Anna Habina Lewe, douairiêre Van Starkenborg; yn 19. en 20e iuw wizigings
1735	Loppersum	Herfoarme Tsjerke	II/p	20	Nij piipwurk yn haadwurk fan ien út 1562; yn 1803 ferfanging fan it piipwurk fan it rêchwurk troch H.H. Freytag
1738	Kampen	Broedertsjerke	III/P	32	Nijbou mei gebrûk fan registers fan it âlde oargel; 1822 ombou troch A. van Gruisen (II/p); letter útwreiding en wizigings
1739	Bronkhorst	Herfoarme Kapel	I	7	Nijbou fan in kabinetoargel foar Utert(?); wizigingen yn de disposysje 19e iuw; hat op ferskate plakken stien
1739	Utert	Akademygebou	II/P	22	Ienklaviers nijbou foar Luterske tsjerke Dimter
1741–43	Kampen	Boventsjerke	III/p	33	Ombou en útwreiding fan oargel fan Slegel (1676) ta grutste oargel fan Hinsz; yn 1790 in selsstannich pedaal en in boarstwurk fan H.H. Freytag en F.C. Schnitger (IV/P/46) derby; letter wizigingen; no IV/P/56
1744	Appingedam	Nicolaïtsjerke	II/p	20	Nijbou; goed bewarre
1751	Meeden	Benediktustsjerke	I/p	8	Nijbou
1752/68	Noordbroek	PKN Tsjerke	II/P	24	Utwreiding fan oargel fan Arp Schnitger (1696) en wizigingen yn de disposysje; 1809 selsstannich pedaal fan H.H. Freytag derby; 1855 wiziging troch P. van Oeckelen
1754	Kampen	Bûtentsjerke	II/P	20	Nijbou, wol âld piipwurk brûkt
1758	Peize	Jehannestsjerke	II/P	22	Rêchwurk oan âlde oargel fan A. Verbeeck (1631) tafoege; oargel oant 1862 yn de Pepergasthûstsjerke yn Grins
1765	Tsjom	Jehannestsjerke	II/p	20	Ombou fan it oargel fan Stevens
1763–66	Leer	Große Kirche	II/p	21	Oargel fan Marten de Mare (1609) ta in nijenien omboud, útwreiding fan haadwurk kwa disposysje en klavieren, nije kast en tafoeging fan in rêchwurk; no III/P/37
1766–67	Seisbierrum	Sixtustsjerke	II/P	27	Nijbou; in 1922-24 piipwurk ferfongen; ses-register fan Hinsz nei Boarnburgum, ien nei Waaksens en fjouwer nei Sebaldebuorren
1769	Wassenaar	Doarpstsjerke	II/p	13	Nijbou; 1792 tafoeging fan in rêchwurk troch L. van Dam; no I/p/20
1770	Haren	Nikolaastsjerke	I/P	13	Nijbou
1772	Midwolda	Krústsjerke	II/P	33	Nijbou; goed bewarre
1774	Grins	Pelstergasthûs	II/p	20	Utwreiding fan it oargel fan Arp Schnitger (1693/1712); 1875 wizigings yn de disposysje fan P. van Oeckelen
1775–76	Harns	Grutte Tsjerke	II/P	34	Nijbou; 1864 wizegingen troch P. van Oeckelen
1776–77	Dantumawâld	Benediktustsjerke	I/p	8	Nijbou
1777–78	Minnertsgea	Meinardstsjerke	II/p	20	Nijbou; ferbaarnd yn 1947
1780	Roan	Katarinatsjerke	II/p	17	Nijbou
1781	Boalsert	Martinitsjerke	II/P	34	Nijbou; 1861 in boppewurk taheakke troch L. van Dam; nû. III/P/42
1783	Driezum	Grutte Tsjerke	I/p	11	Nijbou; wizigingen yn 19. en 20e iuw
1783	Godlinze	Pankratiustsjerke	I/p	12	ombou fan it twaklaviers oargel fan Arp Schnitger (1704) yn in ienklaviers ynstrumint
1785	Uthuzermieden	Mariatsjerke	II/P	28	lêste nijbou, net troch Hinsz foltôge; letter ferskate wizigings