Altai (republyk)

Altai (Russysk: Алтай; Altai) is in autonome republyk yn de Russyske Federaasje. De republyk is ferneamd nei it berchtme mei deselde namme.

Republyk Altai Республика Алтай
flagge	wapen
polityk
soarte gebiet	autonome republyk
lân	Ruslân
federaal distrikt	Sibearje
ekonomyske regio	West-Sibearje
haadplak	Gorno-Altaisk
grutste plak	Gorno-Altaisk
taal	Russysk, Altai, lokaal ek: Kazachsk
Etnyske groepen	Russen (56,6%) Altai (33.9%) Kazachen (6,2%) 2010
sifers
ynwennertal	221.559 (2022)
oerflak	92.903 km²
befolkingstichtens	2,38 ynw. / km²
oar
stifting	25 oktober 1990
tiidsône	UTC+7 MSK+4
koördinaten	50° 55' N 86° 55' E
webside	altai-republic.ru

Geografy

Lânskip yn it Kosj-Agatsjski rajon

De republyk grinzget yn it noarden oan de oblast Kemerovo en oan de republyk Chakasje en yn it easten oan Tûva. Westlik leit de kraj Altai. Yn it suden dielt de republyk in lange lânsgrins oan (fanút it westen nei it easten) Kazachstan, Sina en Mongoalje.

It lânskip fan Altai bestiet út it heechlân fan it Altaiberchtme. De Sibearyske taiga, de steppes fan Kazachstan en de healwoastinen fan Mongoalje komme hjir byinoar. De republyk is mei likernôch 25% oerdutsen fan bosk.

De heechste berch fan de republyk

Grutste rivieren yn de republyk binne de Katûn en de Bieja, dy't by it gearrinnen ien fan de grutste rivieren fan Sibearje foarmje: de Ob. Yn de republyk lizze 7.000 marren mei in totaal oerflak fan mear as 700 km². De grutste mar is de Teletskojemar, dy't 80 km lang en 5 km breed is en in oerflak fan 230,8 km² in maksimale djipte fan 325 meter hat. In oare bekende mar is de Dzjûlûkûlmar yn it súdeasten, dy't troch de lokale befolking as hillich beskôge wurdt. De berchmarren fan de republyk hawwe ûnbidich grutte reserves swiet wetter fan de heechste kwaliteit. De Teletskojemar hat allinne al 40 km³ suver wetter.

Fanwegen de bergen en de marren en rivieren waard de regio ek 'Russysk Tibet' neamt. Oan de grins mei Kazachstan leit de berch Belûcha, de heechste fan de republyk mei in hichte fan 4.506 m. De grutste gletsjers binne de Bolsjoj Taldûrinski (35 km²), de Mensû (21 km²), de Sofiski (17 km²), en de Bolsjoj Maasjej (16 km²).

Der binne minerale boarnen yn de bergen fan de republyk dy't as geneeskrêftich beskôge wurde.

De republyk hat in tuskenbeide kontinintaal klimaat mei relatyf koarte en hite simmers en lange, kâlde winters.

Skiednis

Sûnt 1756 heart it gebiet by it Russyske Ryk.

Op 1 july 1922 waard de Oirotske Autonome Oblast stifte (de bewenners fan it gebiet waarden eartiids 'Oiroten' neamd). Nei't it nasjonalisme fan de Altai ferbean waard en harren beweging fan pro-Japanske sentiminten yn de Twadde Wrâldkriich beskuldige waard, krige it gebiet op 7 jannewaris 1948 de nije namme 'Gorno-Altaiske Autonome Oblast'. Op 25 oktober 1990 krige it de status fan in autonome sosjalistyske sovjetrepublyk en in jier letter waard dat de 'Gorno-Altaiske Autonome Sosjalistyske Sovjetrepublyk', sûnt 7 maaie 1992 de 'Sovjetrepublyk Gorno-Altaj' en yn 1993 de 'Autonome Republyk Altai'.

Befolking

Ynlânske man (± 1911)

Neffens de sifers fan 2020 foarmje etnyske Russen de mearderheid fan de befolking (56,6%). De lânseigen minderheid fan de Altai meitsje 34,5% út fan de bewenners. In tredde, relatyf grutte befolkingsgroep foarmje de Kazachen (6,2%). Fierder binne der noch oare groepen, dy't lykwols net mear as 0,5% fan de befolking útmeitsje.

Grutste religy yn de republyk is de russyske otterdoksy. De twadde religy yn de republyk is it siberyske sjamanisme. Dêrnjonken is der ek in islamityske minderheid.

Ekonomy

De basis fan de ekonomy is it hâlden fan fee, de hertefok en it ferwurkjen fan de hoarnen. It toerisme foarmet tsjintwurdich ek in wichtige pylder foar de ekonomy. Alle jierren wurde sa'n miljoen toeristen ferwolkomme en der is tsjintwurdich in goede toeristyske ynfrakstruktuer. Fierder folje houtferwurking, de ymkerij en de ferbou fan genêskrêftige krûden de ekonomy oan.

It belang fan de winning fan goud, sulver, izererts en litium is minder wichtich as eartiids.

Bestjoerlike yndieling

De republyk Altai is ferdield yn 1 stedsdistrikt en 10 rajon's (aimak's) mei yn totaal 91 doarpen.

stêd en bestoersdistrikten

Wapen	Namme	Russyske namme	Altaisk	Ynwennertal (2022 (*)/2021)	Oerflak km²	Bestjoerlik sintrum (Russysk)	Koördinaten
	Gorno-Altaisk	Горно-Алтайск	Туулу Алтай	64.558*	0,096		51° 57' N 85° 58' E
	Коsj-Agatsjski rajon	Кош-Агачский район	Кош-Агаш аймак	19.906	20,0	Коsj-Аgаtsj	44° 47' N 44° 08' E
	Majminski rajon	Майминский район	Майма аймак	34.582	1,4	Maima	52° 01' N 85° 55' E
	Ongûdaiski rajon	Онгудайский район	Оҥдой аймак	14.131	11,7	Ongoedaj (Онгудай)	50° 44' N 86° 07' E
	Tûrotsjakski rajon	Турочакский район	Турачак аймак	12.416	11,0	Tûrotsjak (Турочак)	52° 23' N 87° 10' E
	Ulaganski rajon	Улаганский район	Улаган аймак	11.981	18,4	Ulagan (Улаган)	52° 02' N 86° 08' E
	Ust-Kanski rajon	Усть-Канский район	Кан-Оозы аймак	14.758	6,3	Ust-Kan (Усть-Кан)	52° 02' N 86° 08' E
	Ust-Koksinski rajon	Усть-Коксинский район	Кöк-Суу Оозы аймак	15.981	12,9	Ust-Koksa (Усть-Кокса)	50° 16' N 85° 36' E
	Sjebalinski rajon	Шебалинский район	Шебалин аймак	13.714	3,9	Sjebalino (Шебалино)	51° 18' N 85° 40' E
	Tsjemalski rajon	Чемальский район	Чамал аймак	10.985	3,0	Tsjemal (Чемал)	51° 24' N 86° 00' E
	Tsjojski rajon	Чойский район	Чой аймак	7.996	4,5	Tsjoja (Чоя)	51° 43' N 86° 33' E

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Dútsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: de:Republik Altai Ynwennertallen binne ôfkomstich fan it Russysktalige lemma, oproppen op 26 augustus 2022 Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Republyk Altai fan Wikimedia Commons.