The Monuments Men

The Monuments Men is in Amerikaansk-Dútske oarlochsfilm út 2014 ûnder rezjy fan George Clooney, mei yn 'e haadrollen hysels en Matt Damon. De titel betsjut "De Monumintemannen". De film is basearre op histoaryske foarfallen beskreaun yn it non-fiksjeboek mei deselde namme fan Robert M. Edsel en Bret Witter. It ferhaal folget oan 'e ein fan 'e Twadde Wrâldoarloch in groep Alliëarde keunsthistoarisy dy't de opdracht krije om keunstwurken dy't troch de nazys rôve binne, op te spoaren, te rêden en wer te plak te bringen. The Monuments Men krige fan 'e filmkritisy mingde resinsjes, mar wie kommersjeel súksesfol yn 'e bioskopen.

The Monuments Men
film
(Filmposter yn 'e Ingelske Wikipedy)
makkers
regisseur	George Clooney
produsint	George Clooney Grant Heslov
senario	George Clooney Grant Heslov
basearre op	it boek fan Robert M. Edsel    en Bret Witter
kamerarezjy	Phedon Papamichael
muzyk	Alexandre Desplat
filmstudio	Columbia Pictures Fox 2000 Pictures Smokehouse Pictures Studio Babelsberg
distribúsje	Sony Pictures Releasing (N.-Am.) 20th Century Fox (ynternasj.)
spilers
haadrollen	George Clooney Matt Damon
byrollen	Bill Murray John Goodman Bob Babalan Hugh Bonneville Jean Dujardin Cate Blanchett
skaaimerken
lân/lannen	Feriene Steaten Dútslân
premiêre	7 febrewaris 2014
foarm	langspylfilm
sjenre	oarlochsfilm
taal	Ingelsk (ek wat Dútsk, Frânsk en Russysk)
spyltiid	118 minuten
budget en resultaten
budget	$70 miljoen
opbringst	$155,6 miljoen

Plot

Yn 1944 driuwe de Alliëarden de nazys en harren bûnsgenoaten op alle fronten werom. Keunsthistoarikus Frank Stokes oertsjûget de Amerikaanske presidint Franklin D. Roosevelt der lykwols fan dat in keale oerwinning net folle te betsjutten hawwe sil as de keunstskatten fan 'e Westerske wrâld ûnderwilens ferlern gien binne. Hy stelt foar om in ienheid gear te stallen fan jonge keunsthistoarisy om dy skatten te rêden foar't it te let is. Presidint Roosevelt wiist der lykwols op dat alle jonge keunsthistoarisy al yn it leger sitte. Hy stelt dêrom Stokes oan as lieder fan in ienheid dy't er sels gearstalle moat út âldere keunsthistoarisy. Stokes nimt dy opdracht oan en freget konservators, museumdirekteuren, keunstners en in arsjitekt foar syn ienheid, dy't al rillegau de bynamme "de Monumintemannen" kriget. Mei harren set er ôf nei Ingelân, dêr't se de basistraining ûndergeane fan alle Amerikaanske militêren.

Claire Simone, in museumkonservatrise yn it besette Frankryk, wurdt twongen om 'e Dútske kolonel Viktor Stahl te helpen by it stellen fan keunstskatten dy't bestimd binne foar it Führermuseum fan Adolf Hitler of foar de priveekolleksjes fan nazy-pommeranten lykas Hermann Göring. Alles liket ferlern as se by it neieroankommen fan 'e Alliëarde opmars nei Parys ûntdekt dat Stahl de hiele ynhâld fan har keunstgalery nei Dútslân fersleept. Claire fytst halje-trawalje nei in treinstasjon, mar kin inkeld helpeleas tasjen wylst Stahl mei in trein fol keunstskatten ûntkomt nei Dútslân.

Tink derom: Yn de tekst hjirûnder wurdt de ôfrin fan de film beskreaun. As jo de film sels sjen wolle, is it mooglik better dat jo it no folgjende diel fan 'e plotbeskriuwing (earst noch) net lêze.

Underwilens binne de Monumintenmannen nei D-Day oerkommen nei it fêstelân fan Jeropa. Stokes ûntdekt dat de measte Alliëarde ofsieren de rêding fan keunst net botte wichtich fine. Syn wurk wurdt sadwaande kear op kear behindere troch oerhearrigen dy't wegerje de libbens fan har manskippen te weagjen foar syn misje. Om in grutter gebiet beslaan te kinnen, dielt Stokes syn ienheid op, wat ta wikseljende súkses liedt. James Granger giet nei Parys, dy't er Claire Simone moetet. Hoewol't er har út it tichthûs hellet, dêr't se yn sit op fertinking fan kollaboraasje, wegeret se har kennis oer de bestimmings fan 'e stellen keunst mei him te dielen, mei't se fermoedet dat de Amerikanen fan doel binne om de hiele brot mei te nimmen nei Noard-Amearika.

Donald Jeffries, in Britsk lid fan 'e Monumintemannen, reizget nei Brugge, dêr't it him net slagget de pleatslike Britske kommandant te oertsjûgjen fan 'e needsaak om by de Dútske ôftocht de keunstskatten yn 'e stêd te beskermjen. Hy kringt de stêd dêrom op eigen manneboet by nacht binnen om it topstik, de Madonna fan Brugge fan Michelangelo, te befeiligjen, mar dat mislearret, en hy wurdt deasketten as de nazys it byldhouwurk meirôvje.

Richard Campbell en Preston Savitz binne yn Gint, dêr't se ûntdekke dat It Lam Gods, it trijelûk fan Hubert en Jan van Eyck út 'e Katedraal fan Gint, troch de preesters fuorthelle is om it te ferbergjen. Underweis is de frachtwein, dêr't it stik yn ferfierd waard, lykwols oanholden troch de Dútsers, dy't de preesters deasketten en it keunstwurk stellen hawwe. As se letter, de opmars fan 'e Alliëarden folgjend, yn Dútslân bedarje, ûntdekke se dêr troch poer tafal de eardere kolonel Viktor Stahl, dy't him no foardocht as in sljochtwei boer, mar mei in pleats wêrfan't de huzinge folhinget mei stellen skilderijen fan û.o. Renoir en Cézanne.

Tsjin desimber 1944 reitsje Walter Garfield en Jean-Claude Clermont by min waar paadbjuster op it Dútske plattelân. By fersin bedarje se yn in fjoergefjocht tusken Amerikaanske en Dútske soldaten, wêrby't Clermont swier ferwûne rekket. As Garfield gjin medyske help foar him fine kin, bliedt er dea. Underwilens hat Hitler it Nearo-dekreet útfurdige, dat oarderet ta de ferneatiging fan alles fan wearde (keunstskatten ynbegrepen) as hysels stjerre of nazy-Dútslân falle soe. Yn Parys lit Granger oan Simone in kopy fan it dekreet sjen yn 'e hope dat dat har oan it praten krije sil, mar hoewol't it har dúdlik ûntrêstget, lit se har net fermurwje. Pas as Stokes-en-dy yn in âlde kopermyn by Siegen in earste lading fan mear as 16.000 stikken rôfkeunst ûntdekke en prikken yn it wurk stelle om dy werom by de rjochtmjittige eigners te krijen, jout se ta. Se langet Granger in kasboek oer dêr't se detaillearre ynformaasje yn notearre hat fan elts stellen keunstwurk en de eigners dêrfan, dat fia Stahl nei Dútslân ta ferfierd is.

De Monumintemannen ûntdekke dat de rôfkeunst opslein is yn in netwurk fan kastielen en útdiene minen. Tagelyk komt it nijs dat ek de Sovjet-Uny in ienheid formearre hat, ûnder luitenant-kolonel Elja, om 'e rôfkeunst fan 'e nazys te sykjen yn 'e eigen besettingssône. It doel fan 'e Russen is lykwols net om 'e keunst werom te jaan oan 'e rjochtmjittige eigners, mar om it yn beslach te nimmen en nei de Sovjet-Uny te stjoeren by wize fan reparaasjebetellings. Underwilens is in SS-ienheid ûnder befel fan kolonel Wegner dwaande mei it útfieren fan it Nearo-dekreet troch it systematysk ferneatigjen fan 'e opsleine rôfkeunst. De Monumintemannen komme by de Alliëarde legerlieding yn in better boekje te stean as se yn ien fan 'e minen dy't as opslachplak fan rôfkeunst brûkt wurde, ek de folsleine goudreserve fan Dútslân oantreffe.

Koart nei de kapitulaasje fan nazy-Dútslân op 7 maaie 1945 fine de Monumintemannen yn de sâltmyn Altaussee, by Bad Aussee, yn Eastenryk, dy't skynber troch de nazys opblaasd is. By neier ûndersyk docht lykwols bliken dat inkeld de yngongen troch pleatslike mynwurkers opblaasd binne om 'e opsleine rôfkeunst te beskermjen tsjin ferneatiging troch de SS. De myn leit yn it diel fan Eastenryk dat troch de Sovjet-Uny beset wurde sil, en luitenant-kolonel Elja en syn mannen sille mei in pear oeren arrivearje. Der is de Monumintemannen alles oan gelegen om 'e rôfkeunst út 'e myn te heljen foar't de Russen arrivearje, dat se nimme it risiko om springstof yn te setten om 'e haadyngong fan 'e myn te iepenjen. Elja-en-dy kinne de ûntploffings dêr't dat mei mank giet, hearre fan it plak ôf dêr't se binne, mar se wurde opholden troch in skansearre brêge. Dat jout de Monumintemannen de tiid om 'e hiele myn leech te heljen, dêr't se û.m. ek de Madonna fan Brugge en It Lam Gods út Gint weromfine. As de Russen tsjin 'e jûn einlings arrivearje, fine se inkeld in Amerikaanske flagge werom, dy't Stokes-en-dy boppe de yngong fan 'e myn ophongen hawwe.

Letter rapportearret Stokes alle prestaasjes fan syn ienheid oan 'e Amerikaanske presidint Harry Truman. As er om tastimming fersiket om langer yn Jeropa stasjonearre te bliuwen, sadat er tafersjoch hâlde kin oer fierder sneupwurk en de weromjefte fan 'e ûnbidige kliber keunstskatten, freget Truman him oft alle súksessen yn it weromfinen fan keunstwurken no eins opweagje tsjin 'e dea fan twa fan syn mannen. Stokes fynt fan wol. Dêrop freget Truman oft mei tritich jier ek noch mar immen witte sil dat dy mannen har libben foar in keunstwurk opoffere hawwe. It byld ferspringt dan tritich jier nei de takomst, yn 1977, as Stokes op hege jierren mei syn pakesizzer in besyk bringt oan Brugge en dêr de Madonna besjocht. Hy antwurdet op dat stuit op Truman syn fraach: "Ja."

Rolferdieling

George Clooney.

Matt Damon.

Bill Murray.

haadrollen

personaazje	akteur/aktrise
luitenant Frank Stokes (basearre op George L. Stout)	George Clooney
luitenant James Granger (bas. op James Rorimer)	Matt Damon

byrollen

personaazje	akteur/aktrise
sersjant Richard Campbell (bas. op Ralph Warner Hammett en Robert K. Posey)	Bill Murray
sersjant Walter Garfield (bas. op Walker Hancock)	John Goodman
soldaat Preston Savitz (bas. op Lincoln Kirstein)	Bob Babalan
2e luitenant Donald Jeffries (bas. op Ronald E. Balfour)	Hugh Bonneville
2e luitenant Jean-Claude Clermont	Jean Dujardin
Claire Simone (bas. op Rose Valland)	Cate Blanchett
soldaat Sam Epstein (bas. op Harry L. Ettlinger)	Dimitri Leonidas
kolonel Viktor Stahl	Justus von Dohnányi
René Armand (bas. op Jacques Jaujard)	Serge Hazanavicius
kolonel Wegner	Holger Handtke
kolonel Langton	Sam Hazeldine
legerdokter yn fjildhospitaal	Grant Heslov
majoar Fielding	Miles Jupp
luitenant-kolonel Elja	Zahari Baharov
presidint fan 'e Feriene Steaten Franklin D. Roosevelt	Michael Dalton
presidint fan 'e Feriene Steaten Harry Truman	Christian Rodska
Frank Stokes 30 jier letter	Nick Clooney

Produksje en distribúsje

Produksje

The Monuments Men waard regissearre troch George Clooney nei in senario fan himsels en Grant Heslov. De beide mannen basearre it ferhaal (loskes) op wiere ûnderfinings út 'e Twadde Wrâldoarloch fan leden fan it Alliëarde Programma foar Monuminten, de Skiene Keunsten en Argiven, lykas fêstlein yn it non-fiksjeboek The Monuments Men: Allied Heroes, Nazi Thieves and the Greatest Treasure Hunt in History, fan Robert M. Edsel en Bret Witter, út 2007.

Clooney en Heslov wiene ek as produsinten by it projekt belutsen foar de filmstudio's Columbia Pictures, Fox 2000 Pictures, Smokehouse Pictures en Studio Babelsberg. Dêrmei wie de film in Amerikaansk-Dútske ko-produksje. Behalven fan Columbia en 20th Century Fox, de memme-ûndernimming fan Fox 2000, kaam in diel fan 'e finansiering ek út Dútske boarnen. Sa droech it Deutscher Filmförderfonds (DFFF) €8,5 miljoen by, en de Mitteldeutsche Medienförderung, de Medienboard Berlin-Brandenburg en de Medien- und Filmgesellschaft Baden-Württemberg lytsere bedraggen. Foar de film wie yn totaal in budget beskikber fan $70 miljoen. De kamerarezjy wie yn 'e hannen fan Phedon Papamichael, en de filmmuzyk waard fersoarge troch Alexandre Desplat.

Opnamen

De opnamen foar The Monuments Men setten begjin maart 2013 útein en duorren oant ein juny fan dat jier. De binnendoarsênes waarden foar it meastepart opnommen yn 'e Babelsberg Studios yn Potsdam. Der waard op lokaasje filme yn 'e Harz, by de minen yn 'e omkriten fan Bad Grund, en fierders yn 'e Dútske plakken Lautenthal, Clausthal-Zellerfeld, Goslar, Halberstadt, Merseburg en Osterwieck. Sênes mei âlde fleanmasinen waarden opnommen by it Ryksoarlochsmuseum Duxford yn it Ingelske Cambridgeshire. Yn Ingelân waard ek filme op in pleats yn Ashford (Kent), en by Rye (East-Sussex).

In Douglas C-47 Skytrain lânet op 'e filmset fan The Monuments Men by it Ryksoarlochsmuseum Duxford, yn Cambridgeshire.

Distribúsje

De distribúsje fan The Monuments Men waard yn Noard-Amearika fersoarge troch Sony Pictures Releasing, de distribúsjedifyzje fan Sony Pictures, dat de memme-ûndernimming fan Columbia Pictures is. Yn it meastepart fan 'e rest fan 'e wrâld waard de distribúsje dien troch 20th Century Fox, de memme-ûndernimming fan Fox 2000 Pictures. The Monuments Men gie op 7 febrewaris 2014 yn 'e Amerikaanske bioskopen yn premiêre. Dyselde deis waard de film ek fertoand op it Ynternasjonaal Filmfestival fan Berlyn. Yn Dútslân kaam The Monuments Men op 20 febrewaris yn 'e bioskoop út. De UNESCO brûkte op 27 maart 2014 in fertoaning fan 'e film om in konferinsje oer de bestriding fan 'e yllegale hannel yn kultureel erfskip te yllustrearjen.

Untfangst

Fan 'e filmkritisy krige The Monuments Men mingde resinsjes. Peter Travers fan it tydskrift Rolling Stone joech de film 3 fan 4 stjerren. Hoewol't er opmurk dat in diel fan 'e dialooch en emoasjes forsearre wie, fûn er de fysike produksje en de kamerarezjy "sûnder lek of brek". Hy ornearre fierders dat The Monuments Men, seker as men de film ferliek mei oare kontemporêne produksjes, in "grutske, net-modieuze, ûnsynyske film" wie. Ek Richard Roeper fan 'e Chicago Sun-Times parte oan The Monuments Men 3 fan 4 stjerren ta, hoewol't er de film omskreau as "skamteleas sentiminteel". Neffens Richard Corliss fan Time hie de film "de toan fan in lêzing by in betinking, waarm en swalkjend, jûn troch ien fan 'e rju learde wittenskippers […] yn 'e film."

Histoarikus Alex von Tunzelmann, dy't foar de Britske krante The Guardian skreau, lei de finger op ferskate histoaryske ûnfolkommenheden. Oer de plot murk er op: "As jo it gefoel krije dat de de film episoadysk en min opboud is, hawwe jo spitigernôch gelyk." Ek skreau er: "Der binne fiersten tefolle personaazjes, dat it senario dielt harren op yn lytse groepkes en stjoert se derop út foar ferskate misjes. Guon dêrfan binne spannender as oaren, mar opteld foarmje se gjin befredigjende plot. Faaks dat in tillefyzjesearje in better fehikel west hie foar de aventoeren fan 'e Monumintemannen as in spylfilm."

Op 'e webside Rotten Tomatoes, dy't resinsjes sammelet, hat The Monuments Men in leech goedkarringspersintaazje fan 30%, basearre op 254 ûnderskate resinsjes. De konsensuskrityk fan 'e webside, gearstald út al dy resinsjes, stelt: "De bedoelings binne rjochtskepen en de cast is yndrukwekkend, dat is net ien fan beiden genôch om te kompinsearjen foar de stive, nostalgyske toan en it nuveraardich sloppe ferhaal fan The Monuments Men." Op Metacritic, de wichtichste konkurrint fan Rotten Tomatoes, behellet The Monuments Men in goedkarringspersintaazje fan 52%, basearre op 43 resinsjes.

Historisiteit

The Monuments Men is basearre op histoaryske foarfallen, mar de nammen fan alle personaazjes waarden feroare. Ek waarden, út dramatyske omtinkens, ferskate oare dingen oanpast. Mar neffens George Clooney, dy't as regisseur en ien fan 'e senarioskriuwers, filmprodusinten en haadrolspilers foar in grut part ferantwurdlik wie foar de film, is "80% fan it ferhaal noch altyd folslein wier en akkuraat". Nigel Pollard, in heechlearaar skiednis oan 'e Universiteit fan Swansea, kende de film lykwols mar 2 fan 5 stjerren ta foar historisiteit. Hy skreau: "Der bestiet hjir in kearn fan [histoaryske akkuratens], mar The Monuments Men nimt dêr in loopke mei op in manear dy't wol nedich wêze sil om it ferhaal as film wurkje te litten."

Yn 'e film wurdt sein dat de tagongen ta de Altausseemyn yn Bad Aussee opblaasd wiene troch pleatslike mynwurkers om 'e opsleine keunstskatten te beskermjen tsjin 'e SS. Eins waarden de tagongen lykwols opblaasd troch Britske kommando's, dy't spesjaal foar dat doel yn it gebiet oan parasjutes útsmiten wiene. De kommando's, û.l.f. fan Albrecht Gaiswinkler, fierden harren opdracht út, rekrutearren doe likernôch 300 man út 'e pleatslike befolking, dy't se bewapenen mei bútmakke Dútske wapens, wêrnei't se de lêste moannen fan 'e oarloch yn it gebiet in lytse guerrilja-oarloch tsjin 'e nazys útfochten.

Yn 'e film wurdt it fierders foarsteld as wiene de Monumintemannen in Amerikaansk inisjatyf dat opkaam nei it Alliëarde bombardemint fan Monte Cassino (febrewaris 1944), mei in hast folslein Amerikaanske bemanning, oanfolle mei ien Ingelsman en ien Frânsman, dy't boppedat krekt dejingen binne dy't komme te sneuveljen. Yn it echt wie it in Britsk inisjatyf, mei in folle mingdere gearstalling, dat al yn july 1943 bestie.

Resultaat

Opbringst

The Monuments Men brocht yn 'e bioskopen yn 'e Feriene Steaten en Kanada $78,0 miljoen op, en yn alle oare lannen en territoaria $77,6 miljoen. Wrâldwiid kaam de opbringst dêrmei út op $155,6 miljoen. Ofset tsjin it budget fan $70 miljoen betsjut dat in winst fan $85,6 miljoen, hoewol't dêr de marketingkosten noch wol ôf moatte.

Keppelings om utens

• (in) Offisjele webside fan The Monuments Men
• (in) Ynformaasje oer The Monuments Men yn 'e Internet Movie Database (IMDb)

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side. Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory The Monuments Men fan Wikimedia Commons.