Semityske talen
De Semityske talen foarmje in noardeastlike subfamily fan de Afro-Aziatyske talen. De meast foarkommende Semityske talen binne Arabysk, Amhaarsk en Hebriuwsk. Ek it Malteesk is diels in Semityske taal. De namme Semitysk is ôflaat fan de Bibelske figuer, ien fan de soannen fan Noach.
Oersjocht fan talen binnen de taalfamilyBewurkje
East-Semityske talenBewurkje
Sintraal-Semityske talenBewurkje
Noardwest-Semityske talenBewurkje
- Kanaänityske talen
- Arameesk
- Ugaritysk -- útstoarn
- Amoritysk -- útstoarn
Arabyske talenBewurkje
Súd-Semityske talenBewurkje
WestlikBewurkje
- Etiopyske talen
- East-Súd-Arabyske talen -- útstoarn
- Sabeesk -- útstoarn
- Mineesk -- útstoarn
- Kwatabaansk -- útstoarn
- Hadramitysk -- útstoarn
- Arabysk
- Ald Arabysk
- Ald Literêr Arabysk: âldste ynskripsje: 328 nei Kristus.
- Standerd Arabysk + dialekten: sûnt 500
EastlikBewurkje
SkaaimerkenBewurkje
Al dizze talen hawwe patroanen mei inoar mien fan wurden dy't bestean út trije bylûden, mei lûdferoarings, foarheaksels en efterheaksels om se te bûgen. Bygelyks, yn it Hebriuwsk:
- gdl betsjut "grut" gjin wurdklasse of wurd, inkeld in stam
- gadol betsjut "grut" en is in manlik eigenskipswurd
- gdola betsjut "grut" (froulik eigenskipswurd)
- giddel betsjut "hy waakste" (oergonklik tiidwurd)
- gadal betsjut "hy waakste" (lykhâldend tiidwurd)
- higdil betsjut "hy fergrutte" (oergonklik tiidwurd)
- magdelet betsjut "fergrutter" (lens)
- spr is de stam foar "telle" of "fertelle"
- sefer betsjut "boek" (befet ferhalen dy't ferteld wurde) (' f ' en ' p ' wurde yn it Hebriuwsk troch deselde letter werjûn)
- sofer betsjut "skriuwer" (Masoretyske skriuwers fertelle fersen) of "hy telt"
- mispar betsjut "getal".
In protte stammen wurde dield troch mear as ien Semityske taal. Bygelyks, de stam ktb, in stam dy't "skriuwe" betsjut, bestiet sawol yn it Hebriuwsk as yn it Arabysk ("hy skreau" wurdt katav yn it Hebriuwsk en kataba yn Klassyk Arabysk) (ek hjir: ' v ' en ' b ' wurde troch deselde teller werjûn yn it Hebriuwsk. Bygelyks mazel tov en mazzal tob).
De folgjende list lit in oantal wurden sjen mei deselde betsjutting yn Semityske talen.
| Akkadysk | Arameesk | Arabysk | Hebriuwsk | Fryske oersetting |
| zikaru | dikrā | ḏakar | zåḵår | manlik |
| maliku | malkā | malik | mĕlĕḵ | kening |
| imêru | ḥamarā | ḥimār | ḥămōr | ezel |
| erṣetu | ʔarʿā | ʔarḍ | ʔĕrĕṣ | lân, ierde |
Oare Afro-Aziatyske talen litte deselde patroanen sjen, mar meastepart mei stammen besteande út amperoan twa bylûden. Yn bygelyks it Kabylysk betsjut afeg "flean!", wylst affug "flecht" betsjut, en yufeg "hy fleach".
Ferskate skaaimerkenBewurkje
- Guon stammen farieare tusken de ferskate Semityske talen. De stam b-y-ḍ betsjut bygelyks sawol "wyt" as "aai" yn it Arabysk, wylst it yn it Hebriuwsk allinne "aai" betsjut. De stam l-b-n betsjut "molke" yn it Arabysk, mar "wyt" yn it Hebriuwsk.
- Fanselssprekkend is der soms gjin relaasje tusken de stammen. Bygelyks, "kennis"' wurdt yn it Hebriuwsk presintearre mei de stam y-d-ʿ mar yn it Arabysk mei de stammen ʿ-r-f en ʿ-l-m.
- De âld-semityske klank [p] bleau behâlden yn de noardlike groep, yn de súdlike groep evoluearre dizze ta [f].
- Yn de Noard-Semityske talen wurden sûne meartallen brûkt, dat wol sizze dat de struktuer fan it wurd behâlden bliuwt, en dat it meartal foarme wurdt troch it tafoegjen fan in efterheaksel. Yn de Súd-Semityske talen lykwols oerhearskje de brûtsen meartalsfoarmen. Hjirby feroaret de ynterne lûdstruktuer fan it wurd wol by it foarmjen fan in meartal, dêrom wurdt der gjin efterheaksel mear oan taheakke.