Terwispel

Terwispel is in doarp yn it west fan de gemeente Opsterlân. It doarp leit noardwest fan De Gordyk.

Terwispel
Emblemen
Sifers
Ynwennertal	1.015 (2022)
Oerflak	16,55 km² lân: 16,12 km² wetter: 0,42 km²
Befolkingsticht.	63 ynw./km²
Polityk
Lân	Nederlân
Provinsje	Fryslân
Gemeente	Opsterlân
Oar
Tiidsône	UTC +1
Simmertiid	UTC +2
Koördinaten	53° 00' N 6° 03' E
Offisjele webside
terwispel.info
Kaart

Skiednis

Tsjerke en klokkestoel fan Terwispel, Atlas Schoemaker: Friesland, 1710-1735

Terwispel heart by de âldere delsettings fan de gemeente en hat fan oarsprong in agrarysk karakter. It wurdt nei 1315 wol as 'Wispolia, Westpalia' en 'Wyspola' skreaun. De namme soe komme fan it marke de Wide Wispel yn in sydstreamke fan it Alddjip.

Al foar 1150 hie Terwispel in tsjerke dy't op de hoeke fan de hjoeddeiske Mouwewei/Alde Dyk stie. Letter ferhûze de tsjerke nei De Streek. Dy tsjerke hie gjin toer, mar in klokkestoel mei trije klokken. Healwei de 19e iuw waard dy tsjerke nei swier waar brekfallich en yn 1864 ferfongen troch de hjoeddeiske tsjerke. By de bou waard doe in byldsje fûn fan de hillige Barbara, dy't foar de reformaasje mooglik de patroanhillige fan Terwispel west hat.

Spaltenbrêge

It doarp ûntwikkele him op it krúspunt fan De Streek (de âlde wei) en it wetter de Nije Feart. Dy Nije Feart waard om 1852 hinne groeven as ûnderdiel fan de turfrûte. Trochdat de feart it doarp yn twaen spjalte waard de brêge oer de Nije Feart ek wol Spaltenbrêge neamd. By de feanterij yn 1863 binne by it Alddjip wol 161 sulveren muntsjes fûn dy't dêr nei 750 bedarre binne. Ien fan de sydstreamkes fan it Alddjip ûntsprong tusken Terwispel en Koartsweagen. Troch de feanterij binne yn de 19e iuw ek Feanebuert, Kolderfean en De Tynje ûntstien. De Tynje is letter los komd en waard nei 1900 in selstannich doarp.

Op de hoeke by de brêge waard oan it ein fan de 19e iuw de koöperative suvelfabryk 'De Volharding' oprjochte. It fabryk waard yn 1970 sletten en sûnt brûkt in farvefabryk de gebouwen.

Op 15 augustus en 8 septimber 1941 stoartten rillegau efter inoar twa Britske bommesmiters by Terwispel del. Yn 'e nacht fan 14 nei 15 augustus wie dat in Whitley-bommesmiter, dy't yn 'e greide oan de Alde Dyk/Mouwewei delkaam. De fiif manlju koene op 'e tiid it tastel ferlitte en waarden kriichsfinzenen makke. De Wellington-bommesmiter stoartte yn 'e nacht fan 7 nei 8 septimber del yn in stik greide oan de Koaibosk/Brêgeleane. De seis leden fan 'e bemanning kamen allegear om it libben.

Mienskip

Kafee Spaltenbrêge

In grut part fan it ferieningslibben spilet him ôf yn 'Us Doarpshûs', sa komt ek de feriening fan Pleatslik Belang dêr Oan de Smidte gear. Dat multyfunksjoneel sintrum waard yn 1987 mei in soad selswurksumheid boud. Ienris yn de twa jier is der in doarpsfeest mei ferskate aktiviteiten. In wichtich ûnderdiel dêrfan is de buertkamp. 'Wispelweagen' is de namme fan de doarpskrante.

Tsjerke

De Wikipedy hat ek in side Tsjerke fan Terwispel.

Tsjerke fan Terwispel

• PKN Terwispel-Tynje (webstee)

Skoalle

• De iepenbiere basisskoalle fan Terwispel is 'It Ambyld' (webstee).

De Streek

Ferienings

• Iisklub 'Spjaltenbrêge'
• toanielselskip 'Sizze en Dwaen'
• Fûgelwacht De Gordyk
• Sportferiening Wispolia
  • Fuotbalferiening Wispolia
  • gymnastykferiening Wispolia
  • tennisferiening Wispolia

Buertferienings

Bûtewei Doarpshûsbuorren Hiskebuorren Alde Dyk/Klidze Rjocht Om 'e Bocht Plantsoen

Sinnedael ('t Feantsje, Skarlannen, De Streek) Smidte Spaltenbrêge/Kolderfean De Streek East Twa yn ien Unwaarskamp

De Streek

Befolkingsferrin

Jier	1850	1895	1954	1959	1964	1969	1974	2005	2022
Ynwenners	519	2401	1275	1088	1025	963	912	1002	1015

Berne yn Terwispel

• Wiebe Kornelis Walstra (1852-1917), (mei)skriuwer fan skoalleboekjes
• Goaitsen Burgy (1886–1944), Frysk skriuwer.
• Karst Leemburg (1889–1958), reedrider en winner fan de âlvestêdetocht 1929
• Dirk van der Duim (1908–1990), reedrider en winner fan de âlvestêdetocht 1940
• Sietse Westra (1927–1997), oprjochter fan SC Cambuur Ljouwert.
• Kerst Huisman (1940), publisist en histoarikus.
• Johanneke Liemburg (19 juli 1952), boargemaster fan Littenseradiel
• Henk Hofstra (1952), keunstskilder en grafysk ûntwerper.
• Atte Jongstra (13 augustus 1956), skriuwer, essayist en resensint

Nije Feart

Iepenbier Ferfier

• Line 10 Qbuzz: It Hearrenfean – De Knipe – Langsweagen – De Gordyk – Lippenhuzen – Terwispel – Beetstersweach – Olterterp – Drachten – Nyegea – Sumar – Burgum – Hurdegaryp – Tytsjerk - Ljouwert vv.
• Line 13: Stienwyk - Eesfean - Nijensleek - Frederiksoard - Willemsoard - Noardwâlde - Sânhuzen - Aldeberkeap - Aldhoarne - Jobbegea Skuorregea - Lippenhuzen - De Gerdyk - Terwispel - Drachten - Nijtap - Rottefalle - Surhústerfean - De Harkema - Droegeham - Koatstertille - Jistrum - Noardburgum - Quatrebras - Hurdegaryp - Tytsjerk - Ljo uwert

Strjitten

't Feantsje, Alde Dyk, Alde Hiemen, Bûtewei, De Dûker, De Streek, De Fûnken, De Wâlden, Griene Dyk, Harnemûne, Hellingwâl, Klidze Rjocht, Koaibosk, Kolderfean, Mûnesleat, Mouwewei, Rykswei A7, Seagerij, Skarlannen, Skeanpaad, Smidte, Spaltenbrêge, Tolhúsleane, Visserwei.

Sjoch ek

• Fryske doarpen.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Webstee oer Terwispel Webstee fan v.v. Wispolia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Terwispel fan Wikimedia Commons.