Dantumadiel
Dantumadiel (offisjeel Frysk; Nederlânsk: Dantumadeel) is in gemeente yn it noardeasten fan Fryslân, krekt súdlik fan Dokkum, mei 18.896 ynwenners (30 april 2017), en in oerflak fan 87,53 km², wêrfan 2,12 km² wetter. De gemeente hat 19.132 ynwenners (1 jannewaris 2024, boarne: CBS).
| Dantumadiel | |
|---|---|
.png)
| |
| flagge | wapen |
|
 Wapen fan Dantumadiel |
| polityk | |
| lân |  Nederlân
|
| provinsje |  Fryslân
|
| boargemaster | Klaas Agricola (ûnôfhinklik) |
| sifers en geografy | |
| haadplak | Damwâld |
| grutste plak | Damwâld |
| ynwennertal | 19.132 ((1 jannewaris 2024)) [1] |
| befolkingstichtens | 221,7 / km² |
| oerflak | 87,53 km² |
| ● wêrfan lân | 85,41 km² |
| ● wêrfan wetter | 2,12 km² |
| tal doarpen | 11 |
| ferkearsieren | N356 |
| skiednis | |
| oprjochte | 1851 |
| oant 1851 | Gritenij Dantumadiel
|
| oar | |
| netnûmer | 0511 |
| postkoade | 9104–9114, 9269–9271 |
| tiidsône | UTC +1 |
| simmertiid | UTC +2 |
| webside | www.dantumadiel.frl |
Haadplak fan de gemeente is Damwâld, en de oare plakken yn de gemeente binne: Broeksterwâld, Driezum, De Falom, Feanwâlden, Feanwâldsterwâl, Rinsumageast, Readtsjerk, Sibrandahûs, Wâlterswâld en De Westereen. De gemeente brûkt Fryske plaknammen en ek alle strjit- en wetternammen binne Frysktalich.
Skiednis
bewurkje seksjeDantumadiel, Donthmadeil, wie yn it ferline in grutter gebiet as no. Om 1200 hinne wie it in part fan Wininge, en doe dat om 1250 hinne opsplitte wie Dantumadiel part fan de Noardlike Njoggen. Likernôch 1350 waard lykwols it eastlik part ôfskieden, en opdield ta Eastbroeksterlân en Kollumerlân. Yn 1389 waard ek Driezum in gebiet apart, mar yn 1404 waard it wer by Dantumadiel foege.
De gritenij Dantumadiel waard yn 1851 in gemeente nei de ynfiering yn Nederlân fan de gemeentewet fan Thorbecke. Dokkum hat yn de 20e iuw ferskate kearen grûngebiet fan Dantumadiel derby krigen en mei de gemeentlike weryndieling fan 1984 giene it doarp Jannum en in lyts diel fan Burdaard dat yn Dantumadiel lei, oer nei de gemeente Ferwerderadiel.
Yn 2016 en begjin 2017 liek it derop dat Dantumadiel op 1 jannewaris 2019 mei Dongeradiel, Ferwerderadiel en Kollumerlân fúzjearje soe ta de nije gemeente Noardeast-Fryslân, mar yn maart en april 2017 waard dúdlik dat Dantumadiel him út dy plannen weromlûke soe, en dat de oare trije gemeenten sûnder Dantumadiel trochgean soene mei de fúzjeplannen.
Sadwaande bleau Dantumadiel ek nei 1 jannewaris 2019 selsstannich, mar sûnder eigen amtlike organisaasje. De gemeente behold in gemeenteried, in eigen kolleezje fan boargemaster en wethâlders en in eigen gemeentesekretaris, mar makke fierders gebrûk fan 'e amtners fan Noardeast-Fryslân.[2] Dat wie foar net ien fan beide gemeenten in befredigjende sitewaasje. Dantumadiel woe mear sels beslisse en Noardeast-Fryslân ûnderfûn de soarch foar Dantumadiel as in bongel oan 'e foet.[2] Yn 2020 rûn de gearwurking troch argewaasje yn Dantumadiel hast op 'e non, mar it spul waard delbêde troch foar dy gemeente binnen it amtlik apparaat fan Noardeast-Fryslân in fêst team amtners gear te stallen.[2]
Ynstee dat soks de gearwurking flot loek, smiet it nije swierrichheden op. Yn Dantumadiel befoel it dusdanich goed, dat men útwreiding fan it team hawwe woe. Yn Noardeast-Fryslân soarge it foar in wy-sy-tsjinstelling binnen de eigen amtnerij dêr't men net bliid mei wie.[2] Der waard in ûnôfhinklik ûndersyk útfierd troch Advysburo Van de Laar út Eindhoven, dat konkludearre dat Dantumadiel de eigen groeiende ambysjes nei ûnderen bystelle moat en dat Noardeast-Fryslân fleksibeler omgean moat mei de gearwurking.[2] Foar beide gemeenten wie dat in brêge te fier. Ynstee waard besletten in punt te setten efter de gearwurking: nei in twajierrige oergongsperioade hat Dantumadiel fan 1 jannewaris 2024 ôf wer in eigen amtnerij.[2]
Haadplak
bewurkje seksjeOp 10 desimber 1999 is yn Damwâld it nije gemeentehús iepene, wêrtroch Damwâld as grutste plak ek wer it haadplak fan de gemeente is. Yn it begjin fan de gemeenteskiednis wie Rinsumageast lange tiid it wichtichste plak fan de gemeente. De gritenijbestjoerders kamen gear yn 'It Rjochthús'. Yn 1881 waard op de krúshoeke yn Moarrewâld in nij gemeentehús boud. Oant en mei 1970 is it gemeentehús hjir bleaun. Dêrnei is it ferhuze nei Rinsma State yn Driezum. Omreden dat Rinsma State te lyts waard en men it gemeentehús ek leaver wer op in sintraal plak hawwe woe is efter it âld gemeentehús yn Moarrewâld, no part fan Damwâld, in nij gebou delsetten.
Polityk
bewurkje seksjeFerdieling gemeenteried
bewurkje seksjeDe gemeenteried fan Dantumadiel bestiet út 17 sitten. De útslagen fan de gemeenteriedsferkiezings binne sûnt 2018:
| Partij | ferkiezings 2018[3] | ferkiezings 2022[4] | ||
|---|---|---|---|---|
| % | sitten | % | sitten | |
| CDA | 29,4 | 5 | 22,8 | 4 |
| Gemeentebelangen | 18,3 | 3 | 14,8 | 3 |
| SocLinks | 17,2 | 3 | 18,9 | 3 |
| KristenUny | 15,3 | 3 | 15,1 | 3 |
| FNP | 7,2 | 1 | 9,5 | 2 |
| SGP | 8,8 | 1 | 7,2 | 1 |
| VVD | 5,2 | 1 | 3,0 | 0 |
| BVNL | 0 | 0 | 7 | 1 |
| ûnjildich & blanko | 0,3 | 0,2 | ||
| opkomst/totaal sitten | 56,2% | 17 | 56,2% | 17 |
Befolkingsferrin
bewurkje seksje| Jier | 1714 | 1796 | 1848 | 1900 | 1939 | 1954 | 1969 | 1974 | 2003 | 2011 | 2014 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ynwenners | 2794 | 3965 | 7000 | 10000 | 14226 | 15295 | 15918 | 17127 | 19687 | 19310 | 19030 | 18943 |
Bekende Nederlanners út Dantumadiel
bewurkje seksje- Sipke Jan Bousema (1976), telefyzjepresintator
- Tineke Huizinga (1960), politika, steatssekretaris fan Ferkear en Wettersteat
- Piet Jongeling (1909-1985), sjoernalist, fersetsstrider, politikus en berneboekeskriuwer
- Theun de Vries (1907-2005), skriuwer
- Syb van der Ploeg (1966), musikus en komponist
- Tsead Bruinja (1974), dichter
- Piet Oberman (1908-1972), ferneamd Frysk fersetman en lieder fan 'e oerfal op 'e Ljouwerter finzenis
- Ype Poortinga (1910-1985), skriuwer
- Theo Pijper (1980), gersbaanracer
- Worp fan Thabor (14??-1538), skriuwer
- Klaas van der Woude (1954), komponist/dirigint
- Syds Scheltes Tjaerda (14??-1546), edelman/grytman
- Arie Aalberts (1952), boargemaster fan De Fryske Marren
- Fokke Sierksma (1917-1977), teoloog
- Maurits Pico Diederik van Sytzama (1789-1848) politikus en bestjoerder
- Jannes van der Wal (1956-1996), dammer
- Meindert Koolstra (1917-1944), geheim agint
Sjoch ek
bewurkje seksjeKeppeling om utens
bewurkje seksje| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
|
|
Dantumadiel |
|
|---|---|---|
| Doarpen en útbuorrens: Broeksterwâld • Damwâld • Driezum • De Falom • Feanwâlden • Feanwâldsterwâl (foar in part) • Rinsumageast • Readtsjerk • Sibrandahûs • Wâlterswâld • De Westereen | ||
| Buorskippen: Kûkherne (foar in part) • Eastwâld | ||
| Eardere doarpen: Dantumawâld • Ikkerwâld • Moarrewâld | ||
 ·  · 
| ||