Diatessaron

It Diatessaron, wat "ien út fjouwer" betsjut, is de wichtichste evangeeljeharmony út it iere kristendom, wêrby't besocht is om 'e fjouwer kanonike evangeeljes út it Nije Testamint fan 'e Bibel (Mattéus, Markus, Lukas en Jehannes) gear te mjuksjen ta ien nij alomfetsjend evangeelje. It Diatessaron is it wurk fan Tatianus, in ier kristlike teolooch en askeet, dy't it gearstalde yn 'e twadde helte fan 'e twadde iuw, likernôch tusken 160 en 175.

Diatessaron
algemiene gegevens
auteur	Tatianus
taal	Aldgryksk
foarm	non-fiksje
sjenre	religiosa
skreaun	160 – 175 n.Kr.

Ynhâld

De evangeeljeharmony fan Tatianus slút op it mêd fan 'e ynhâld goed oan by de nijtestamintyske evangeeljes, mar om al it kanonike materiaal beflappe te kinne, is de tekst yn in oare folchoarder setten, dy't ôfwykt fan sawol dy fan 'e trije synoptyske evangeeljes as fan dy fan Jehannes. Ek binne der inkele passaazjes weilitten, benammen de tsjinstridige geneälogyen fan Jezus fan Nazaret (út Mattéus 1:1-17 en Lukas 3:23-38), en de Pericope Adulterae (Jehannes 7:53-8:11), it stikje dat yn 'e Nije Fryske Bibeloersetting as titel hat Op Troubrek Trappearre; Wa Is Unskuldich? en dat yn 'e regel beskôge wurdt as in lettere tafoeging. Der is lykwols gjin tekst tafoege dy't it neamen wurdich is.

Net mear as 56 fersen út 'e kanonike evangeeljes hawwe gjin wjergader yn it Diatessaron, en dat binne foar it oergrutte part de neamde geneälogyen en de Pericope Adulterae. It folsleine Diatessaron komt dochs mar op 72% fan 'e lingte dy't de fjouwer kanonike evangeeljes mei-inoar hawwe.

Neitiid waard it Diatessaron opnommen yn guon iere kanons fan it Nije Testamint, al kaam it der úteinlik net diel fan út te meitsjen, benammentlik om't de tsjerkfaars de foarkar joegen oan 'e oarspronklike tekst (de fjouwer evangeeljes sels dus), en om't it wol hiel dûbelop west hawwe soe om dêropta ek nochris it Diatessaron ta te foegjen. Mar de reden dat dizze evangeeljeharmony út 'e nijtestamintyske kanon warre is, hat neat te krijen mei it al of net dogen fan 'e tekst op himsels. Yn 'e measte Syrysktalige tsjerken bleau it Diatessaron oant yn 'e fyfde iuw de standertevangeeljetekst, oant it ek dêr ferfongen waard troch de fjouwer selsstannige evangeeljes yn 'e ferzje fan 'e Peshitta.

Oarspronklike taal

Kopy fan it Dura-Perkamint 24.

Yn 'e earste helte fan de tweintichste iuw hat der ienige strideraasje west oer de fraach oft it Diatessaron oarspronklik yn it Arameesk of yn it Gryksk skreaun wie, mar yn 1933 waard troch archeologen yn Doura Europos in perkaminten fragmint fûn dat dêr tusken 254 en 256 begroeven wie. Carl Hermann Kraeling (1897-1966) publisearre dat yn 1935 ûnder de titel A Greek Fragment of Tatian's Diatessaron from Dura ("In Gryksk Fragmint fan Tatianus Syn Diatessaron út Dura"). It fragmint is fjirtjin rigels lang en opboud út ûnderdielen fan alle fjouwer evangeeljes. De tekst is no it âldst bekende fragmint fan it Diatessaron, en dat makket in Gryksktalich orizjineel it wierskynlikst.

It Diatessaron yn it Nederlânsk taalgebiet

Yn Nederlân bestiet it Limburchske Libben fan Jezus of it Luikske Diatessaron, dat in manuskript út 1300 is wêrfan't wol tocht wurdt dat it basearre is op in Latynske oersetting út 'e Aldheid fan it Diatessaron fan Tatianus.

Perfester Gilles Quispel hat oantoand dat it Diatessaron de grûnslach foarmet fan in protte evangeeljeharmonyen dy't Angelsaksyske en Fryske misjonarissen yn 'e sânde en achtste iuw brûkten om 'e heidenske Germanen yn noardwestlik Jeropa te bekearen ta it kristendom. Ek it religeuze epysk gedicht de Heliand, dat om-ende-by 825 yn it Aldsaksysk skreaun wurden is, is foar in part basearre op it Diatessaron fan Tatianus.

Keppeling om utens

• A Greek Fragment of Tatian's Diatessaron from Dura, Carl H. Kraeling, Georgias Press, ISBN 1-59333-368-4
• A further study of the Liège Diatessaron, Dr. D. Plooij, E.J. Brill Ltd. Leien, 1925

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: Footnotes, References en Further reading, op dizze side.